Kilka słów o stalowym łańcuchu ogniwowym

Chociaż nawet wzmożone wysiłki w poszukiwaniu wynalazcy łańcuchów w zapisanych dziejach historycznych raczej spełzną na niczym, to nie ulega wątpliwości, że są one z nami już od bardzo dawna. W swojej podstawowej wersji kilkudziesięciu okrągłych elementów złączonych w jedną całość wykorzystywali go Chińczycy ponad 2000 lat p.n.e.. Służyły wtedy to podciągania przedmiotów wykorzystując do tego celu świeżo co wynalezioną nowinkę technologiczną, czyli kołowrót. Ich o wiele wyższa moc niż lin naturalnych sprawiała, że sprawdzały się w przypadku łączenia przedmiotów czy zabezpieczania podczas transportu.

Łańcuch miał też niechlubny punkt w swojej karierze, ponieważ były niezbędnym elementem w kajdanach, które służyły do krępowania ludzi wbrew ich woli. Na szczęście czasy niewolnictwa odeszły już dawno w niepamięć, a łańcuch ogniwowy nieustannie rozwija swoje pole zastosowania. Z tego względu chcieliśmy nieco przybliżyć ważne informacje i sposoby jego wykorzystania. 

Rodzaje łańcuchów

Zanim przejdziemy do sedna sprawy, na początku skupmy się ogólnie na łańcuchach. Dzielą się one na kilka typów, różnią się przede wszystkim elementami, z których są zbudowane. Najbardziej ogólny podział posiada trzy grupy:

• pierścieniowe, czyli ogniwowe – najbardziej popularne i najczęściej spotykane łańcuchy. Każdy z jego elementów jest nakładany na poprzedni, a następnie odpowiednio zabezpieczony przed odczepieniem, z reguły poprzez boczne zgrzewanie czy spawanie lub po prostu gięte. Zazwyczaj ogniwa są okrągłe, jednak występują też kwadratowe, których profil przypomina literę “D”. Kształt ogniw może przybierać różne postaci, jednak ze względu na zmniejszoną wytrzymałość wykorzystywane są one głównie w celach dekoracyjnych. 
• płytkowe – służą do napędzania maszyn, na każde ogniwo składa się kilka cienkich płytek, które są połączone przegubowo. Specjalnym ich rodzajem jest łańcuch tnący, stosowanych np. pilarkach.  
• drabinkowe – sama nazwa nie jest zbyt precyzyjna, ale wystarczy pomyśleć o łańcuchu rowerowym, żeby wiedzieć jak ten rodzaj wygląda i do czego może służyć. Tę grupę można podzielić na typ tulejkowy, sworzniowy czy rolkowy. Wykorzystuje się je przede wszystkim w przekładniach łańcuchowych.

Istnieje również łańcuch choinkowy, pomimo że taki wykonany z kolorowego papieru przez dzieci na zajęciach plastycznych lub w zaciszu domowym przy pomocy rodziców może być zaliczony do typu ogniwowego, ale jest to zupełnie odrębny temat. Jednak, jeśli w upalne dni jeszcze bardziej tęsknisz za Świętami Bożego Narodzenia, już teraz możesz poczytać, dlaczego sztuczna choinka jest lepsza od naturalnej (TUTAJ) lub w jaki sposób udekorować dom na ten czas (TUTAJ).

Ważne atrybuty 

W przypadku łańcuchów ogniwowych pierwszą cechą, na którą należy zwrócić uwagę jest ich wymiar. Im grubsze będą jego elementy tym większe będą udźwig i wytrzymałość. Mogą one też różnić się długością ogniw. Wyróżnia się krótkoogniwowe i długoogniwowe, ich parametry dotyczące nośności są takie same, jednak pierwszy z nich lepiej nadaje się do wiązania czy zabezpieczania, ponieważ jest bardziej elastyczny.

Drugim istotnym elementem jest materiał, z jakiego został wykonany łańcuch. Dawno temu do ich produkcji wykorzystywano żelazo. Z biegiem rozwoju technologii ten powszechnie występujący pierwiastek zastąpiła bardziej wytrzymała stal, która na dobre rozgościła się w świecie połączonych ze sobą ogniw. W przypadku, kiedy ma się do czynienia z lekkimi kwasami czy wodą morską, lepiej postawić na stal szlachetną, która doskonale radzi sobie w takich środowiskach.

Prawdziwi tytani ciężkich i wymagających prac są wykonani ze stali stopowej. Dla takich łańcuchów, dzięki odpowiednio dobranym domieszkom różnych metali (takich jak chrom, nikiel, glin), nie straszne jest żadne wyzwanie czy długotrwały wysiłek. Stal stopową wykorzystuje się najczęściej w łańcuchach zawiesiowych i zrywkowych, ale również można ją spotkać w mniej profesjonalnym technicznym odpowiedniku.

Materiał dobrej jakości to podstawa, kiedy myśli się o trwałym i wytrzymałym łańcuchu. Jednak nawet najlepsza stal może okazać się niewystarczająca, jeśli ogniwa nie zostaną odpowiednio zabezpieczone przed szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi, jakimi są niemiłosiernie promienie słońca, nieubłagane krople deszczu czy często nieprzewidziane drobne uszkodzenia mechaniczne. Najlepszym rozwiązaniem jest powłoka cynkowa wykonana elektrolitycznie. Skutecznie zabezpiecza ogniwa przed korozją. Łańcuchy często są malowane metodą proszkową lub lakierowane, dzięki czemu oprócz ochrony przedmiot zyskuje ciekawy kolor.

Nie wszystkie właściwości łańcuchów rzucają się od razu w oczy, aby dowiedzieć się czegoś na temat nośności, siły zrywającej czy współczynnika bezpieczeństwa, należy zerknąć do tabeli technicznej. Mamy świadomość, że nie jest to zbyt ciekawe zajęcie, ale nie powinno się go pomijać. Każdy łańcuch musi być odpowiednio dobrany do obciążenia z jakim będzie pracował, aby wyeliminować ryzyko jego uszkodzenia czy pęknięcia. Warto też zwracać uwagę, czy został on wykonany zgodnie z normami. Dzięki temu zyskuje się pewność, że wybrany produkt jest sprawdzony i bezpieczny.  

Liczy się nie tylko łańcuch

Mówi się, że do tanga trzeba dwojga, w przypadku wykorzystania łańcuchów często do tańca należy dobrać o wiele więcej partnerów. Bez odpowiednich akcesoriów wykonanie pracy stałoby się praktycznie niemożliwe. W zależności od zastosowania potrzebne mogą okazać się haki, pojedyncze ogniwa, specjalna igła zwana przewleczką, szekle, śruby rzymskie czy z oczkiem.

Osprzęt zawsze powinien być dobrze dobrany, jego rozmiar i klasa wytrzymałości powinna być taka sama, jak w przypadku wybranego łańcucha. Na wytrzymałość skomponowanego zestawu wpływa każdy jego element, dlatego należy wziąć pod uwagę parametry techniczne wszystkich z nich, a szczególnie obciążenia roboczego i siły zrywającej.

Asortyment w sklepach jest bardzo szeroki, co niekiedy może skutkować wystąpieniem wielkich dylematów. Czy lepiej wybrać zawiesiowy hak widełkowy ze specjalną zapadką, czy może hak bezpieczny sworzniowy okaże się strzałem w dziesiątkę? W takich przypadkach warto zdecydować się na zakup gotowego zestawu, w którym potrzebne akcesoria będą z pewnością odpowiednio dobrane.

Profesjonalne zastosowania

Wytrzymały materiał, przemyślana konstrukcja, mocne łączenia ogniw sprawiają, że łańcuchy w głównej mierze są wykorzystywane w inżynierskich czy transportowych zadaniach, np. w mostach wiszących, dźwigach lub do wleczenia drewna. Także w sytuacjach, w których liczy się bezpieczeństwo użytkownika, np. w przypadku stromych i wyeksponowanych szlaków górskich.

Podejmuje się najcięższych zadań

Bohater tego tekstu ze względu na swoje doskonałe możliwości udźwigu znalazł zastosowanie w wielu fabrykach, magazynach czy na budowie. Są elementem zawiesi, które służą do transportu ładunków. Każde cięgno składa się z haka, łańcucha zawiesiowego, ogniwa zbiorczego. Ze względów bezpieczeństwa wszystkie jego części powinny posiadać odpowiednie normy. Dla łańcuchów jest to norma EN 818-2.

Innym profesjonalnym zadaniem łańcucha jest tak zwana zrywka drewna. Mówiąc prostszym językiem transportowanie drzewa z punktu ścięcia. Bardzo często jest to las, dlatego najlepszą metodą jest zamocowanie kłody za pomocą specjalnych łańcuchów zrywkowych, a następnie wleczenie jej, aż do miejsca, w którym swobodnie będzie można załadować materiał na ciężarówkę. W ich przypadku zamiast o obciążeniu roboczym mówi się o zdolności mocowania. 

Sprawdzony w ekstremalnych sytuacjach

Łańcuchy stabilnie przymocowane do skał służą za element wsparcia podczas wspinaczki na trudniejszych etapach szlaków górskich. Taka niecodzienna poręcz nie tylko w znacznym stopniu zwiększa bezpieczeństwo turystów, ale niekiedy jest jedynym rozwiązaniem, aby dostać się na wymarzony szczyt i doświadczyć zapierających dech w piersiach widoków na samej górze. Można je spotkać na szlaku na Rysy czy Orlą Perć.

Dla osób, które uważają, że trzymanie się łańcucha przy pokonywaniu trudnej trasy z widokiem na bezkresną przepaścią nie należy do godnych zaufania sposóbów zdobywania szczytów, proponujemy zapoznać się ze szlakami turystycznymi nazywanymi Via Ferrata. Są to trasy również mocno wyeksponowane, jednak różnica polega na tym, że stosuje się przy nich specjalny osprzęt służący do asekuracji.

Góry i rzeki w starożytnych czasach tworzyły bariery dla ludzi, dlatego już od zarania dziejów człowiek stara się stworzyć udogodnienia, które pozwolą mu je z łatwością pokonać. Prawie dwa tysiące lat temu w Indiach powstawały przeprawy z wykorzystaniem żelaznych łańcuchów. Wiele lat później zaczęły powstawać pierwsze utwardzone mosty wiszące. Do jednych z nich zaliczana jest konstrukcja Thomasa Telforda, która powstawała od 1819 do 1829 roku. Menai Suspension Bridge łączył Wyspę Anglesey z Wielką Brytanią i opierał się na potężnych żelaznych łańcuchach, które w 1938 roku zostały wymienione na stalowe.

Rozwiązania dla każdego

Mocny łańcuch doskonale radzi sobie w trudnych i wymagających zadań, ale równie dobrze sprawdzi się też w mniejszych zastosowaniach, a przede wszystkim w domowych i ogrodowych projektach “zrób to sam”. Poniżej pokrótce opisaliśmy kilka pomysłów jak można go wykorzystać.

Specjalista w podwieszaniu

W domowym zaciszu łańcuchy przydają się na wiele sposobów, ale z pewnością wzorowo sprawdzą się w tym w czym czują się najlepiej, czyli w podwieszaniu przedmiotów. Mniejsze z nich, szczególnie łańcuchy gospodarcze o rozmiarze około 2 mm, nadadzą się idealnie jako element podtrzymujący doniczki z przepięknymi kwiatami. Jeśli będzie on zabezpieczony powłoką cynkową, dekoracja będzie zachwycać zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz. Taki projekt na pewno będzie dobrze wyglądał nie tylko na drewnianej werandzie, a jego wykonanie jest banalnie proste. Najlepiej przygotować trzy odcinki łańcucha, które zostaną przymocowane do doniczki za pomocą np. śrub, a całość można zawiesić za pomocą haka.

Łańcuch jest nieoceniony, aby uzyskać trochę wolnego miejsca w garażu. Po sezonie i zmianie opon, zimówki z reguły lądują gdzieś w kącie, gdzie zagracają już i tak upchaną do granic możliwości przestrzeń. Przedmioty używane raz na jakiś czas lub tylko kilka miesięcy w roku, jak właśnie opony, sanki czy rower, a które z reguły mają duże gabaryty, najlepiej podwiesić pod sufitem wykorzystując do tego celu mocne i sprawdzone łańcuchy. Dzięki temu w garażu czy piwnicy zapanuje porządek, a dodatkowa wolna przestrzeń raczej nigdy nikomu nie zaszkodziła.

Niezbędnik placu zabaw

Niepodważalnym jest fakt, że łańcuch jest bardzo wytrzymały, a co za tym idzie trwały i godny zaufania. Takie cechy są bardzo porządne, kiedy w grę wchodzi bezpieczeństwo najmłodszych. Nie może dziwić, że ten element pojawia się w większości placów zabaw. To właśnie łańcuch jest jedną z głównych części siatki do wspinaczki, podwieszanych mostków i kładek. Takie atrakcje można również wykonać z użyciem lin naturalnych czy syntetycznych, jednak łańcuch jest rozwiązaniem o wiele bardziej odpornym na warunki atmosferyczne i z pewnością będzie spełniał swoje zadanie przez długie lata.

Nie zawsze znajdzie się miejsce w ogrodzie na duży plac zabaw, jednak wystarczy wykonać najprostszy jego element, aby zyskać przychylność dzieci i nieocenioną chwilę spokoju, którą można przeznaczyć na wypicie pysznej kawy na skutecznie zacienionym przez parasol tarasie. Mowa tutaj oczywiście o huśtawce. Drewniany stelaż, haki, dwa odcinki łańcucha, śruby z oczkiem, deska lub opona to niezwykle krótka lista potrzebnych przedmiotów, która pozwoli spełnić marzenia najmłodszych. I nie tylko!

Dlaczego by nie sprawić przyjemności dorosłym, którzy w głębi duszy wciąż pozostają dziećmi i uwielbiają rytmiczne bujanie do przodu i do tyłu. Ploteczki z przyjaciółką na zewnątrz może uatrakcyjnić ławeczka przymocowana łańcuchami do stabilnego stelażu. Ławka ogrodowa to niezbędny element każdej zielonej przestrzeni i niewątpliwy hit od wielu sezonów. A wykonana własnoręcznie z pewnością cieszy znacznie bardziej. 

Industrialny design

Stalowy, przemysłowy wygląd sprawia, że łańcuchy idealnie odnajdują się w bardzo popularnym obecnie stylu, który kojarzonym jest ze starymi fabrykami. Surowy, ale jednak zachwycający w swojej prostocie design jest nieodzownym elementem wnętrz urządzonych w klimacie industrialnym. Aby przestrzeń stała się unikalna, warto postawić na przedmioty, które wykona się samodzielnie. Nie trzeba się od razu rzucać na głęboką wodę i podejmować próby skonstruowania skomplikowanych mebli (Chociaż wykonanie najprostszego stołu z drewnianym blatem i niezwykle modnymi metalowymi nogami w kształcie litery “X” nie powinno być wcale skomplikowane). Dobrym pomysłem jest wykorzystanie łańcucha do wykonania oświetlenia, szczególnie efektownie będą wyglądać podwieszone na nim lampy przemysłowe lub zwyczajne duże żarówki.

Bujający się stolik nocny? Dlaczego nie! Wystarczy zamiast donicy na łańcuchach podwiesić kawałek odpowiednio przygotowanego drewna lub zwykłą tacę. Nie trzeba się ograniczać tylko do stalowego wykończenia ogniw, ponieważ łańcuchy występują też w wersji polakierowanej, dzięki czemu przybierają mocne i trwałe kolory. Czarny czy czerwony z pewnością idealnie wpasuje się w industrialny styl. Takie niecodziennie rozwiązanie może stać się użytecznym i niezwykle ciekawym dodatkiem w sypialni. A dodatkowo uniknie się ryzyka niezbyt przyjemnego momentu, jakim jest niespodziewane spotkanie najmniejszego palca u stopy z podstawą szafki, kiedy to po ciemku nieświadomy właściciel nogi stara dostać się do łóżka. 

Wytrzymały pomocnik

Łańcuch jest skory do pomocy, kiedy istnieje potrzeba oddzielenia przestrzeni. Na przykład barierka z jego wykorzystaniem skutecznie może zniechęcić ludzi od deptania wypielęgnowanego i  soczyście zielonego trawnika. Co prawda metoda, ta prawdopodobnie może nie zadziałać na małych człowieczków, których chęć poznawania świata jest z reguły odwrotnie proporcjonalna do ich wielkości, a to tworzy idealne warunki do ominięcia przeszkody bez większego problemu. Taką balustradę można wykonać w bardzo łatwy sposób, najlepiej zapoznać się z naszym tekstem o stworzeniu barierki z liny stalowej, a w swoim projekcie zamienić ją na łańcuch. 

Wytrzymałość to jego domena, jest mocny i w miarę elastyczny, dlatego będzie odpowiedni jako element zabezpieczający. Aby łańcuch był skuteczny w swoim zadaniu, koniecznie należy wybrać większy rozmiar, dzięki temu przecięcie czy zniszczenie ogniw będzie zadaniem praktycznie nie do wykonania. Drogie zapięcia rowerowe, lepiej wymienić na zwyczajny łańcuch z porządną kłódką, taki zestaw sprawdzi się, aby przypiąć rower do stojaka w mieście bez obaw, że jakiś złodziejaszek zdoła się z nim rozprawić w mgnieniu oka. Doskonale nadaje się do zamykania budynków gospodarczych czy łączenia ładunków w transporcie.  

Do zawieszania, zabawy i znacznie więcej

Stalowy łańcuch ogniwowy posiadający odpowiednie normy jest w stanie sprostać nawet najbardziej wymagającym zadaniom – zrywka drewna czy transport dźwigowy. Jednak ze względu na swoje liczne zalety i wszechstronne możliwości można go stosować w bardzo wielu dziedzinach, a przede wszystkim wzorowo sprawdza się w najzwyklejszych domowych i ogrodowych projektach “zrób to sam”, takich jak ławka ogrodowa, podwieszane donice, stylowy industrialny żyrandol czy solidne zapięcie do roweru.